UDERZENIE KOLORU

Na wernisaż szłam na ugiętych nogach. Kołatały mi się w głowie modne i uczone teorie. Istnieje jeszcze malarstwo, czy do cna zastąpiły go sztuki wizualne? Instalacje, video art, grafika, performance – buzują gorączkowo w tyglu sztuki, co i raz starając się przyciągnąć uwagę nowością.

Tymczasem przedwcześnie pogrzebane malarstwo sztalugowe wyłamało ramy własnej klepsydry i pełnym życia korowodem rozbiegło się po salach jednej z najbardziej prestiżowych galerii stolicy. Płótna krzyczą kolorem, nucą nastrojowo, szepczą, tną bezlitośnie przestrzeń. Zabudowują ją we własny deseń.

W Galerii ZPAP przy Mazowieckiej w Warszawie ruszyła wystawa „Trzy wymiary”. 119 obrazów tyluż malarzy dowodzi, że wiele jeszcze można wyrazić pędzlem. Dzieła zgrupowano w blokach: Cisza, Szept, Krzyk. Prace są na tyle różnorodne, że każdy odnajdzie tu coś dla siebie.

Zwolennicy surrealizmu, koloryzmu, ekspresji, postimpresjonizmu, abstrakcji, bez trudu wskażą palcem prace swego ukochanego kierunku. Ba, wiszą nawet płótna twórców nie bojących się stygmatyzacji, jaką niesie realizm i malarstwo figuratywne.

Trio jazzowe to bardziej mozaika niż obraz. Naprzeciw wisi ewidentny collage. Kilka prac tak promienieje barwami, że zdają się poruszać. Jarzą jakby neony.

Malarstwo żyje i się rozwija. Zwłaszcza gdy weźmiemy pod uwagę, że Związek Plastyków zrzesza raczej dojrzałych twórców. Młodzież nie garnie się do związków twórczych. Czy to plastycznych, czy literackich. Zatem tacy twórcy jak radomianin Marcin Sutryk (lekko przewiń w dół), cała siedlecka Grupa Ławeczka, autorzy zgrupowani w formacji Mecyje i wielu, wielu innych utalentowanych malarzy młodszego pokolenia, nie jest reprezentowanych na tej wystawie.

Dorzućmy jeszcze kilku samotnych wilków, jak choćby Tadeusz Niemiec Thady z Łodzi (kliknij i przewiń na sam dół). Tym bardziej możemy mówić o renesansie malarstwa sztalugowego. I dobrze! Zabieram córę na Mazowiecką. A Ty? Kogo zaprosisz?

Ekspozycję oglądać możemy codziennie od poniedziałku do niedzieli w godz. 11.00-19.00 w Galerii DAP przy ul. Mazowieckiej 11 A w Warszawie. Czynna będzie do 5 października.

Kuratorem wystawy jest przewodnicząca Sekcji Malarstwa Okręgu Warszawskiego ZPAP Małgorzata Kroszczyńska. Wspierały ją Maria Niedźwiedź-Suchońska i Łarysa Jaromska. Pełna lista malarzy uczestniczących w wystawie: KLIKNIJ TUTAJ.

Ilustracje za katalogiem wystawy

OŻYWCZY CIEŃ SOBIEŃ-JEZIOR

Wirujące spódnice Zespołu Pieśni i Tańca „Ryki”, przepiękne melodie rozpoczęły święto sadowników „Owocobranie” w Sobieniach Jeziory. Pewnie Wilga Fruit, Owoc Wysoczyn i Goźlin Sad, wiodące grupy producenckie regionu byłyby skazane na prezentację pieczonych jabłek, gdyby nie kojący cień drzew parku. Ocaliły święto tej zgranej społeczności.

Znaleźli się odważni by zaryzykować udział w konkursach. Stąd z radością nagrodziłam zwycięzców torbami sportowymi, zestawami do badmintona i nornic walking. Z wójtem Stanisławem Wirtkiem i przewodniczącym Rady Powiatu Darkiem Grajdą życzyliśmy wszystkim udanych zbiorów.

Przyjechał Janusz Budny, wójt Wiązowny. Kucyki ze stajni hotelu Sobienie Królewskie dźwigały malców, wata cukrowa nicią pajęczą słodko oplotła zgromadzonych.

Mariusz Gołaszewski zmordowany trasą koncertową dojechał z nosem na kwintę. Atmosfera sobieńskiej remizy wróciła mu życie. W stroju tenisowym pełen werwy wbiegł na estradę, niczym na kort. Jego „Diadem” lśnił profesjonalizmem.

Wieczór należał do Oli Wróbel. Wyrosła na Mazowszu i choć święci triumfy na Pomorzu, trzyma więź z rodzinnymi stronami. Jej tancerka, radomianka Ada Tomkowska, kauczuk i płomień wcielony. Zaczynała w grupie Ogarnij, dziś tańczy wyłącznie z Olą Wróbel, jutro przed młodą osobą cały świat.

Sama Ola dała się poznać w teledysku grupy Weekend „Ona tańczy dla mnie”. Mieszkańcom Sobień rzucała z estrady swoją najnowszą płytę, zamaszyście rozdawała autografy.

Po koncercie wsiąkła w życzliwą gościnę Basi Piętki, do późna w noc goszczona w OSP. Magik oczarował nie tylko dzieciaki, ale i sporą grupę dorosłych. Jego sztuczki budziły zachwyt. Deptak wirował w tańcu. Do północy!

KOROWÓD W OSIECKU

Żar z nieba, żarliwość gorących serc, ogniste rytmy z estrady. Dożynki w Osiecku rozpoczęła kawalkada wozów i sprzętu rolniczego po mszy w tutejszym kościele. Igrały w słońcu stroje ludowe, żwawo warkotał traktor, ciągnąc przyczepę z wieńcami dożynkowymi. W korowodzie łopotały sztandary OSP.

Korowód prowadzili: wójt Karolina Zowczak, przewodniczący Rady Gminy Adam Kowalski, przewodniczący Rady Powiatu Dariusz Grajda, komendant powiatowy PSP Mariusz Zabrocki.

Licznie zebranym mieszkańcom przypomniałam, że obrzęd dożynkowy jest jednym z najstarszych w polskiej tradycji i w naszej kulturze. Co cieszy – wciąż żywym.

Dzieliliśmy się chlebem z zebranego w tym roku ziarna, specjalnie upieczonym na tę okazję przez Sławomira Grzegrzółkę w piekarni przy ul. Krótkiej. A potem pogawędziłam z członkami młodego zespołu ludowego „Kądziołeczka”, z mieszkańcami i druhami OSP. Osieck szanuje tradycję i maluje ją kwiecistymi barwami.

BAW SIĘ U SADOWNIKÓW

„Owocobranie” to święto sadowników na którym świetnie bawią się wszyscy. W tym roku Gwiazdą Wieczoru będzie Ola Wróbel.

Prawdziwa wschodząca gwiazda, której warto podać rękę, jak kiedyś grupie Weekend, czy Akcentowi. Wtedy też mnie pytali: a kto to Radek Liszewski, kim jest Zenek Martyniuk? Ola, dwudziestokilkuletnia dziewczyna z Mazowsza jest modelką, znaną z teledysku zespołu Weekend „Ona tańczy dla mnie”. Nakręca atmosferę klubu muzycznego Face Club Gdynia, prowadzi audycje w internetowej Telewizji Gdynia. Do nas zjedzie prosto z Władysławowa, gdzie występuje. Przywiezie swoją najnowszą płytę, którą po koncercie rozda łowcom autografów. Zaletą Oli jest żywy kontakt z publicznością, porywa. Gra nowszą odmianę disco-polo. Niezwykle kobieca Ola Wróbel wystąpi z dwiema tancerkami w repertuarze melodyjnym, łagodniejszym, sentymentalnym.

Przed nią męski, ciepły, charyzmatyczny Mariusz Gołaszewski z formacją Diadem. Legenda disco-polo. Wszyscy grają jego kawałki, on może zagrać każdy. Ostatnio miał odwagę przywrócić świeżość i nadać żywy bit klasycznej pieśni nuconej po polsku, po rosyjsku, ukraińsku, sentymentalnej „Zabrałaś serce moje”.

Święto plonów rozpocznie wiekopomny koncert cudownego Zespołu Tańca Ludowego „Ryki”. Zespół należy do prestiżowej, światowej federacji Conseil International des Organisations de Festivals de Folklore et d’Art Traditionnels (CIOFF). Zobaczymy 32 młodych tancerzy, którym przygrywać będzie na żywo 12-osobowa kapela. W repertuarze przegląd tańców ludowych z nieomal całej Polski. „Ryki” oklaskiwane są w kraju i zagranicą. Kierownikiem artystycznym i choreografem zespołu jest Małgorzata Franczak. Kierownikiem muzycznym jest Krzysztof Piątek, zaś nad scenografią i kostiumami czuwa Ewa Domarecka.

Jak śpiewa Ola Wróbel szykuje się dobra zabawa. Zapraszam do Sobień-Jezior w najbliższą niedzielę 28 sierpnia. Do zobaczenia!

15 LAT FML

Kiedy PSL był w koalicji rządowej z lewicą kilku entuzjastów założyło Forum Młodych Ludowców. Dziś mazowiecką organizację prowadzi radny Sejmiku, Adam Orliński. Po drodze zmieniło się wszystko.

FML działa w najtrudniejszym dla ludowców środowisku. Badania preferencji wyborczych grupy wiekowej 18-30 lat, wykazują ostre odchylenie młodzieży na prawo. Jesienią na wszystkie formacje prawicy głosowało 2 / 3 młodych, na PSL tylko 3,5%. Co zadecydowało? Poczucie pogorszenia sytuacji materialnej oraz inne czynniki.

Jak przyciągnąć młodych

– Panuje egoizm, ludzie myślą o swoim interesie nie dostrzegając potrzeb ogólnych. Potrzebny jest powrót do pracy u podstaw i promowanie postaw proobywatelskich, liderów małych społeczności. Oni świadczą dobrze o wsi, o okolicy. Niech każdy aktywny stanie się naszym przyjacielem. Pracujmy razem w Ruchu Ludowym łącząc inicjatywy PSL, FML, ZMW, czy LZS i OSP – radzi Darek Suszyński, prezes Związku Młodzieży Wiejskiej.

– Trzeba być dla młodych partnerem i nie traktować z wyższością w przekonaniu, że starsi wszystko wiedzą i więcej umieją. W młodym widzę partnera w działaniach i tych większych i tych mniejszych. Nie pouczać, tylko łączyć ich oczekiwania z naszym doświadczeniem – wskazuje Józef Zalewski, dyrektor Biura NKW.

Recepta na sukces

Przemek Cichocki, Legionowo: aktywnie wspieramy akcje krwiodawstwa, prowadzimy zbiórki żywności, odzieży dla potrzebujących mieszkańców powiatu, pokazujemy się na piknikach rodzinnych. Przyciąga aktywność w Radzie Miasta, w wielu organizacjach pozarządowych. Magnesem jest nowa inicjatywa: międzyszkolna gazeta „Młody Lider”. Do aktywnych młodzi lgną.

Krzysztof Królikowski, „Bany”, wieś Wola Łęczyszycka pow. grójecki: robimy Święto Ludowe w Osieczku, pikniki w Błędowie i Łęczyszycach. Moją pasją są motory, trzeba z ludźmi rozmawiać.

Patryk Iwaniuk, „Iwan”, wieś Sabnie pow. sokołowski: organizujemy mecze, rozgrywki sportowe, wypady, ogniska. Pokazujemy program i konkretne działania, by nie uwiodła ich pusta fama Kukiza i Korwina. Ustawę o ziemi tłumaczyłem tak: gdyby ojciec zapisał ci dom z ogrodem, jak mnie ziemię i państwo blokowało spadek to… zrozumiał w mig.

Michał Dominiak, „Sołtys”, wieś Grądy pow. warszawski-zachodni: wystawiliśmy przedstawienie dla przedszkoli, szykujemy wyprzedaż garażową w Kampinosie (młode matki sprzedają, albo wymieniają się tym, z czego dzieci wyrosły). Trzeba chodzić, rozmawiać. Najlepiej z beczką piwa.

Łukasz Popowski, „Popo”, Sochaczew: budujemy strukturę organizacyjną. Przyciąga aktywność indywidualna założycieli. Organizowanie pikników rycerskich, badań naukowych, zabieganie o wpis do rejestru zagrożonych zabytków, wydawanie publikacji popularno-naukowych. Konsultacje społeczne w sprawie odbudowy żydowskiej południowej pierzei rynku w Sochaczewie (od 1940 jest tam park), ratowanie ruin naszego zamku, taka konkretna tożsamość lokalna.

Karol Krajewski, Płock: u nas dominują studenci i absolwenci Wyższej Szkoły Wyższej Pawła Włodkowica w Płocku. Poznaliśmy się w samorządzie studenckim. Poza tym wspólnie szykowaliśmy Juwenalia: zgrana robota i dobra zabawa.

Małgorzata Zawadka, „Gosia”, wieś Otwock Mały, pow. otwocki: dwukrotnie przeprowadziliśmy konkurs plastyczny o BCh, rokrocznie uczestniczymy w akcji Szlachetna Paczka, wspieramy Święto Ludowe oraz noc muzeów w pałacu w Otwocku Wielkim. Rówieśników najmocniej kręci Święto Ludowe.

Szymon Pająk, „Pajączek”, Płońsk: wystawiamy się na Mazowieckich Dniach Rolnictwa w Płońsku, uczestniczymy w kampaniach wyborczych, zbieraliśmy podpisy pod inicjatywą ustawodawczą PSL o emeryturach. Ważna jest pomoc w znalezieniu pracy i możliwość integracji w fajnej paczce znajomych.

Monika Pelc, „Monia”, wieś Wiskitki pow. żyrardowski: lubię zwierzęta i gotowanie. Niedawno się przyłączyłam, bo mój chłopak jest w poczcie sztandarowym.

Grzegorz Stangreciak, wieś Strachówko pow. płoński: koledzy mnie namówili, dopiero się wkręcam. Otwarcie mówili, co chcą robić. No i jestem.

Emil Sawicki, Raszyn, pow. pruszkowski: Jestem tu prosto z dworca. Jak cuchnę pociągiem, sorki. Robiłem z ojcem na śrubokręcie, wentylatory montowaliśmy w Niemczech, żeby się odkuć i spłacić długi z kampanii wyborczej. Zaraz wracam do zadań. Jedziemy z młodymi pod żagle. Fajno będzie!

Starsi wspieramy

Takich chłopców i dziewcząt zebrało się sporo. Jednak poparcie dla PSL w młodym elektoracie lokuje się o 1 / 3 niżej niż w ogóle społeczeństwa. Kiedy działałam w ZMW znałam potrzeby moich rówieśników. Zaapelowałam: młodzi przyjaciele, w czym was wesprzeć? Jakie postawy i działania na polu kultury uważacie za cenne? Czekam na konkret, chętnie pomogę.

Forum Młodych Ludowców na Mazowszu działa od 15 lat. Wśród ojców założycieli (prywatnie ojców rosnącego przychówku) byli: Artur Pozorek, Asia Cholewińska, Mariusz Szostak, Mirosław Maliszewski, Krzysiek Filiński. Dziś awansowali. Wszyscy spotkali się na Zjeździe Wojewódzkim.

– Przedstawiamy problemy sąsiadów, znajomych, wypracowujemy wspólne ścieżki rozwiązania, wprowadzenia w życie – zdradza metody pracy prezes mazowieckiego FML, Adam Orliński. Gromadnej, nie wodzowskiej. – Gdy siadamy w gronie gadamy, nawet długo, dochodzimy do konsensusu i wtedy wychodzimy z inicjatywą do ludzi.

Zjazd zgromadził ponad 80. delegatów. Przybyli znamienici goście: Władysław Kosiniak-Kamysz (jak podkreśla: pierwszy prezes Stronnictwa z FML), Jarosław Kalinowski („Wy właśnie zapłacicie za ten bal który funduje nam Kaczyński, bo ktoś te długi będzie musiał spłacić”), Adam Struzik („wybierzcie drogę samorządową, ona uczy słuchać. Bo w polityce trzeba umieć słuchać, potem przedstawiać plany. Jest się z ludźmi blisko”), poseł Mirosław Maliszewski. Jednak najbardziej cieszyły nowe twarze. Zjazd za nami. Warto dalej pracować.

– Po co młodzi wstępują? By się fajnie bawić, realizować wspólne cele, integrować. Młodzi mają pasje, w FML uczą się jak rozwiązywać problemy lokalne swojej społeczności. Trzeba pracować w terenie i robić wycieczki integracyjne, Słońce… – uśmiecha się Artur Pozorek.

NOC MIESZKAŃCÓW i MALARZY

Rozalin na limesie powiatu wołomińskiego, cywilizacji. Studzienna głębia łącząca wybitnych malarzy i sąsiadów z okolicy. Piotr Orzechowski, wójt Strachówki, wiedział gdzie zorganizować świętojańską noc.

Promienie się ścielą, wydłużając cienie. W gasnącym blasku kultura jaśnieje błyskiem diamentu. Wójt Jadowa Dariusz Kokoszka zaprosił malarzy uczestniczących w plenerze w Jadowie. Fartownie 13-tu uczestników pleneru malarskiego „Jadowskie klimaty” zawitało w rozległym siedlisku Krzysztofa Gawora. Inauguruje gospodarstwo agroturystyczne „A ku ku”. Halina Filemonowicz dyrektorka jadowskiego GOK-u z lubością opowiada: to już 17-ty plener, przyniósł ponad setkę dzieł natchnionych klimatem ziemi wołomińskiej. Na krótko zaprą dech na okolicznościowej wystawie, potem autorzy powiozą w świat płótna sławiące nasze strony. Na zawsze pozostanie 13 prac. Ozdobią galerię, bibliotekę.

Marynista na suchym lądzie

Jeden obraz pozostanie w Rozalinie. Podarował go Janusz Maślnik ze Związku Artystów Plastyków, honorowy prezes Stowarzyszenia Marynistów Polskich. Zapytałam co tu robi? Czemu nie uwiecznia morskich fal na Rozewiu? Odrzekł, że słona woda wywołuje w nim nudności. Co go zatem ciągnie w wołomińskie strony? Nie mamy malowniczych turni.

– Pochodzę z Bieszczad, góry mam w tyle głowy. W 1990 pierwszy raz przyjechałem w wasze strony i coś mnie urzekło. Nie wiem… typowy mazowiecki klimat? Dobrze się czuję na równinie wołomińskiej, tu jest coś fajnego, magia zaklęta w odwiecznym pejzażu. Wracam w te strony co roku – szuka słów Maślnik. Nie łatwo wyrazić miłość.

Tymczasem panie z KGW Strachówka inaugurują pieśni regionalne. Wtóruje im KGW Jadwisin. Ania Goś z tutejszej biblioteki zachęca dzieciaki do malowania bibuły na styropianowej podstawie. Czarowna noc odmieni je w świetlne lilie wodne, ale to później… Trąca mnie pogodna brunetka, zamaszyście szkicująca scenki. Energicznie skrzypi rysik. Imprezka przechodzi do historii.

– Kreśliłam kiedyś Irenę Kwiatkowską, była już dobrze po 90-tce. Odmłodziłam ją o lat naście, a ta pochyla się i mówi „ja taka stara nie jestem”. Gwiazdorom nie dogodzisz. Wolę zwyczajnych ludzi – powiada Ewa Kudłacik. Zerkam przez ramię. Dzisiaj ołówek nie przymila się kłamliwie. Podarowała mi dwa szkice, wielkie dzięki!

Zofinin, Rozalin i Równe

Rozbrzmiewają przyśpiewki okolicznościowe, ułożone z gracją na tę jedną, niepowtarzalną noc. Krąży pogodna, choć przejęta losem Piotrowskich, pogorzelców z Krawcowizny, powiatowa radna Wspólnoty Samorządowej Magda Suchenek.

– W zeszłym roku Noc Świętojańska w Zofininie tak się udała, że postanowiłem, by wszystkie 22 sołectwa dostały szansę. Rozalin się rozkręca, trzeba podać mu dłoń – uważa Piotr Orzechowski. Hanka Wronka, Sołtys Roku 2015 z Równego deklaruje, że jej Dzień Ziemniaka w trzecią niedzielę września nie ma sobie Równego. Konkurencji nie czuje. Sołtys Rozalina, Jolanta Wiśniewska, nie odpowiada. Przerzuca skwierczące kiełbaski, wydaje sernik. Pełni honory gospodyni. Serdeczna, niezwykła noc.

BLISKO CZYTELNIKA

Jak krzewić czytelnictwo? Trzeba być blisko ludzi. Tak właśnie działa Miejska Biblioteka Publiczna w Otwocku. Obok głównej siedziby dysponuje aż siedmioma filiami. Przez to książka jest w zasięgu ręki, góra kwartału ulic. Po którą sięgnąć? Zapytaj, przygotowana kadra podpowie, postara się trafić w Twoje zainteresowania, Twoich dzieci. Placówka właśnie obchodziła 70-lecie. Z tej okazji miałam przyjemność wręczyć Medal „Pro Masovia”, najwyższe odznaczenie Samorządu Województwa.

Dyrektor Robert Beller oraz bibliotekarki otrzymały dyplomy w uznaniu zasług w upowszechnianiu czytelnictwa. Obecny był prezydent miasta Zbigniew Szczepaniak, dr Michał Strąk dyrektor Biblioteki Głównej Województwa Mazowieckiego, Aneta Bartnicka z zarządu Starostwa Powiatowego. Mimo licznych zaproszeń nie dojechał nikt z obecnych władz państwowych. Ja się już przyzwyczaiłam, że państwo z PiS-u zjawiają się wyłącznie przed wyborami. Jednak bibliotekarkom było przykro, bo zostały zignorowane.

Może po to by zatuszować tę widoczną wyrwę w gronie gości, przewodniczący Rady Miasta Jarosław Margielski zastosował ulubiony chwyt prawicy: obiecanki. Apelował o wybudowanie nowego gmachu biblioteki. Nie zrozumiałam, czy na miejsce głównej siedziby, czy którejś z siedmiu filii. Miałby to być kolejny wydatek na koszt podatnika, co dla radnego Margielskiego nie novum. Jako kierownik otwockiego ARiMR-u pobiera wyższą gażę, niż zwolniony za przekonania wieloletni szef Agencji – Mariusz Szostak. Margielski to prawdziwy człowiek renesansu: rolnikowi doradzi, bibliotekę wybuduje, z prezydentem miasta się poboksuje. Niestety nie zrozumiałam, co miałoby wynikać dla czytelników. Doświadczenia biblioteki w Michałowicach k. Raszyna świadczą, że sukces w upowszechnianiu lektury wynika z innych przesłanek.

W Otwocku i Mlądzu z ludźmi na co dzień pracują przygotowane do tego bibliotekarki. Jeśli chcesz wypożyczyć fajną książkę, a mieszkasz lub bywasz w Otwocku zajrzyj pod te adresy:

Andriollego 45 (wypożyczalnia i czytelnia dla dorosłych, wypożyczalnia i czytelnia dla dzieci i młodzieży, wypożyczalnia multimediów) (22) 779 29 22
Słowicza 2
Jodłowa 14
Żeromskiego 16
Wólka Mlądzka ul. Szosa Lubelska 3
Mlądz ul. Majowa 202
Matejki 9
Warszawska 11/13 (tu również czytelnia internetowa)

Jest co pożyczyć, można dopytać profesjonalną kadrę. Obchody odbyły się w ramach inicjatyw Stolicy Kulturalnej Mazowsza.

BOŻE CIAŁO

Rzucił Bogu wyzwanie. Lorenz Dhur, po polsku mistrz Jan Twarowski, uczony z Wittembergi, nadworny astrolog i figura na Wawelu za panowania Zygmunta Augusta. Zbiegł w niesławie, życie ocalając dzięki zbrojnej asyście ochroniarzy bp. Franciszka Krasińskiego. Pana na Węgrowie. Pozostało zwierciadło w którym nie twarz Boga się odbijała.

Zwierciadło choć mierzy niespełna pół metra kwadratowego, a cienkie jest na 8 mm, waży aż 18 kg. Wykonano je bowiem ze stopu srebra cyny i cynku. Nie służyło do golenia. Miało moc koncentrowania woli celem uzyskania wizji. Duchowy pryzmat. Jak szklana kula.

Naukowcy potwierdzili jego pochodzenie z czasów czarnoksiężnika. Łaciński grawerunek nie budzi wątpliwości: „Twardowski tym zwierciadłem wykonywał magiczne sztuczki. Bawienie to zamieniono na służbę Bożą”. Bogobojni mieszkańcy północnego Mazowsza zawlekli je za kościelny mur. By okiełznać moce. Tam ujrzał je poeta. Wstrząśnięty Andrzej Zaniewski spisał na gorąco:

Przed lustrem w Węgrowie

pamięci Mistrza Twardowskiego

Lustro jest ciche. Nie skrzywia. Nie krwawi,

w zamgleniu widzisz siebie i plamy, jak maski

na nieznanych twarzach. Próbujesz odnaleźć swą

matkę sprzed wybuchu wojny. Jak ty dziś,

chciała dowiedzieć się więcej o jutrze,

przygotować się i oczekiwać.

Pochylasz się, zbliżasz… Chłód… Dłoń

czarownika sprzed wieków jakby cię dotknęła.

Boisz się tego lustra, że cię uwięzi,

pochłonie, zamknie… Odejdziesz, lecz dusza

pozostanie. Chcesz uciekać – daremnie.

Szatan, demony, zwidy, wszystko tu trwa, istnieje

w mahoniowym świetle zakrystii starego kościoła.

Senny pająk tworzy swą sieć przy krawędzi,

a ty coraz więcej dostrzegasz, coraz więcej

wiesz, i już nie pytasz.

W zmatowiałym blasku, na godzinę przed zmierzchem

wpatrujesz się w odbicie starego mężczyzny,

to ty i więcej nikogo nie ma.

Noc też odbija się w lustrze

i zniknie o świcie.

Ilustracje: German Balloque, Hieronim Bosch, Salvador Dali, Albrecht Dürer, Tadeusz Niemiec, A. Weric

OPOWIEDZMY TEN ŚWIAT, TO ZNACZY CZŁOWIEKA

Największy żyjący polski prozaik, jedyny dwukrotny laureat nagrody Nike, zdobywca nagrody Reymonta, wieloletni kierownik literacki Ludowej Spółdzielni Wydawniczej, prekursor „nurtu chłopskiego” w literaturze – Wiesław Myśliwski o człowieku, o najwyższej ze sztuk, o tym co w Tobie obudzi Zło.

Choć ostatnia powieść ukazała się trzy lata temu, sala Teatru Powszechnego w Warszawie wypełniona po brzegi. XII rzędów ludzi w różnym wieku. Przed nami mistrz słowa, syn urzędnika i działaczki ZMW „Wici” ze wsi Dwikozy, 7 km od Sandomierza. Wiesław Myśliwski. Skromny, godny, chłopski filozof. Oddaję mu głos.

Myśliwski o „nurcie chłopskim”:

„Jako kierownik literacki Ludowej Spółdzielni Wydawniczej przyszedłem do Henryka Berezy i mówię: „słuchaj, napisałem powieść”. Odpowiedział: „O Matko Boska!”. Lękał się, że mnie poniosło skoro czytam i oceniam innych. Piotr Kuncewicz w swojej historii literatury zawarł, że studiując polonistykę na KUL-u pisałem wiersze. Kłamał, co on mógł wiedzieć. Poznałem go wiele lat później w Warszawie. Debiutowałem „Nagim Sadem”. Henryk Bereza nazwał mnie głównym pisarzem „nurtu chłopskiego” w literaturze? I dziś pojawia się sporo młodych pisarzy co sięgają po inspiracje do wsi. Ten cały nurt polegał na tym, że po 1956 r., gdy skończył się socrealizm, musiała nastąpić jakaś reakcja na kłamstwa. Pojawili się pisarze szukający inspiracji w kulturze chłopskiej. XX-lecie i socrealizm uprawiając literaturę obyczajową traktowały wieś jako TEMAT. Po Październiku nastąpiła reorientacja ku kulturze chłopskiej, która nie jest folklorem, a sposobem egzystencji. Sposobem jak żyć. Afirmującym życie, nawet kiedy jest nie do przyjęcia. Chłopi do lat 60. XX w. byli analfabetami. Skazanymi tylko na mowę. Ich kulturą była kultura mowy, a nie pisma. Literatura powinna powstawać z mowy, a nie z pisma, innych książek. To mowa ludzka jest wielkim źródłem literatury, nie tematy. Każdy człowiek ma swój język i to jest źródło literatury. Dlatego też literatura nigdy nie zginie. Cała wartość nurtu chłopskiego polegała na reorientacji z tematu na kulturę. W niej jest język. Nie chodzi o gwarę, a o ducha języka. Mowy żywej. Duch języka jest istotą moich książek.”

Wkrótce nowa powieść

„Nie chciało mi się pisać po „Ostatnim rozdaniu”. Ale dostałem list od czytelnika ze Starachowic, który widział w telewizji rozmowę ze mną. Mówiłem, że skończyły mi się ołówki i żyletki. Przysłał mi całą paczkę ołówków i czeskich żyletek „Tatra”. Bo ja piszę ołówkiem i ścieram gumką. Obecnie „Ucho igielne”. Czemu piszę w pierwszej osobie? Bo to jest natura opowieści człowieka. Trzecią osobę wymyślili teoretycy literatury. W życiu nie ma takiej trzeciej osoby która wie, co inny czuje. Człowiek zawsze mówi w osobie pierwszej. I zawsze mówi prawdę, nawet jeśli kłamie, mistyfikuje, zmyśla, fantazjuje – to jest prawda o nim samym. Podmiotem świata jest jednostka, nie zbiorowość. Po nas przyjdą inni opowiadać swoją historię. Literatura nigdy nie zginie.”

Literatura to sztuka słowa

„Żona mnie posądza, że nie słucham CO ludzie mówią. Bo co oni mówią, to ja wiem. Ja słucham JAK mówią. A każdy mówi inaczej: w planie emocjonalnym, używania słów, intonacji, akcentacji. Ludzkie języki to wielka muzyka świata. I tu literatura ma początek. Literatura jest sztuka słowa. Bo słowo ustanawia świat książki. Fabuła jest pretekstem. Każdy ludzki zapis może być literaturą. Jednak mało co literaturą jest. Bo to sztuka słowa, które nas zachwyci, oburzy, jest gwałtem na naszych wyobrażeniach o świecie, o tym, przy czym upieraliśmy się. Powieść stała się standardem. Zalała księgarnie, ale w 90% nie ma nic wspólnego ze sztuką.”

Zacznij wykuwać swój los, teraz!

„Nie zgadzam się ze starożytnymi Grekami, że Los to fatum, wyrok. Los to świadoma konstrukcja naszego życia. Nie wystarczy żyć, trzeba wiedzieć, że się żyje. Los możemy konstruować w trakcie życia, mając np. 40 lat. To nie jest summa życia, podsumowanie u kresu. Może być motorem działań. To świadomość sensu naszego życia. Tym jest Los.”

Wielka improwizacja

„Jak piszę to improwizuję. Nie mam planu. Jak bym wiedział co jest na końcu, to po co bym pisał? Pisanie i mnie ma zaciekawić, nie tylko czytelnika. Ciekawość jest powodem tego, że piszę. Jak siadam, najwyżej mam pierwsze zdanie. Nie wiem w którą stronę to pójdzie. Mam pierwsze zdanie, a w nim jest cała intencja, która odczuwam. Ono potem powołuje do życia postaci, których nie przewidywałem. Te z kolei wypowiadają zdanie, które wywołuje inną postać. I tak to idzie. Pisanie książki jest dla mnie lekcją. Dowiaduję się dużo o tych ludziach, których wywołuję. Dowiaduję się o sobie: czy byłbym zdolny do czynów i decyzji, które one podejmują. Nie musi być wielkich wydarzeń. W tych banalnych kryją się rzeczy, o których nam się nie śniło. Życie ludzkie w istocie jest banalne. Dzień za dniem jest taki sam. Ale w tym tkwi tajemnica życia ludzkiego. Czy saksofonista z „Traktatu o łuskaniu fasoli”, pokerzysta z „Ostatniego rozdania” to ktoś, kogo znałem? W pokera to grałem. Nie śmiałbym pisać o pokerzyście, gdybym sam nie grał. Jednak postacie na kształt kogoś, kto żył w rzeczywistości, to by mi się nie udały. Taka postać skurczyłaby moją wyobraźnię. Ona może mieć dalekie powinowactwo z kimś, kogo spotkałeś, ale na tyle dalekie by nie ograniczać wyobraźni.”

Z autobiografii ledwo ciut

„Elementy autobiograficzne… „Widnokrąg” miałem w zamyśle jeszcze przed napisaniem „Kamień na kamieniu”. Ale może wobec własnej biografii człowiek ma poczucie lojalności, sentymentalizm, liryzm. Trzeba się wyrzec autobiografii. Wyzwolić się, by móc wykorzystywać jakieś motywy. Wtedy cię nie ubezwłasnowolnia. Możesz brać jeden dźwięk i robić z nim co chcesz. Muszę mieć wolność pełną. Nie to jest gwarantem autentyczności, że ktoś ma swój pierwowzór. Postaci muszą być zdeterminowane przez swoje życie, przez codzienność swoją. To jest gwarantem autentyzmu, nie opisanie kogoś, kogo się znało.”

Zło zbudzą w Tobie okoliczności

„Pisanie jest aktem okrutnym. Każda postać, którą w książce powołuję do życia, sprawdzam poprzez siebie. To jest też warunek autentyzmu. Gdybym pisał o kimś bardzo złym, też sprawdzałbym czy byłbym do tego zdolny. Jesteśmy zdolni do wszystkiego, tylko tego nie wiemy. Okoliczności sprawiają, że stajemy się źli. Dlatego nie znoszę moralistów w literaturze. Tego dzielenia ludzi na dobrych i złych. „Opowiadania kołymskie” Warłama Szałamowa są o tym. Dobrzy ludzie za marną nagrodę i awans stali się źli. Oficerowie NKWD, gdy spadali na samo dno i musieli złoto kopać, stali się do rany przyłóż. Szałamow siedział 27 lat. Spierał się z Sołżenicynem przyjmującym postawę „to oni”, gdy Szałamow mówił „to my”.

Królowa sztuk… Muzyka!

„Sztuka jest jednością. Różnymi środkami opowiadamy ten sam świat, to znaczy człowieka. Piszę przy muzyce. Schubert, Beethoven, Bach. Muszą to być utwory kameralne. Przy symfoniach Beethovena czy Mahlera nie daje się pisać. Nie słyszę co gra, ale słyszę, kiedy nie gra… Gdy zaczynam pisać, włączam muzykę klasyczną. Nie mógłbym pisać przy piosenkach. Muzyka jest sztuka idealną (ze wszystkich sztuk). Nawet bardziej od malarstwa. Za to literatura jest najbardziej wolną ze sztuk. Muzyka, malarstwo potrzebują instytucji. Partytury musi ktoś wykonać. W zależności kto wykona utwór, ten staje się wielki, albo marny. Malarz musi mieć sale wystawiennicze. Są na łaskach u kogoś. A pisać mogę co mi się podoba, nie muszę koniecznie wydawać. Autor może nawet wydać za własne pieniądze. Sztuka jeśli narzuca coś człowiekowi, staje się amoralna. Literatura musi być delikatna, zostawiać coś czytelnikowi. Nie dopowiadać.

Człowiek by stać się człowiekiem, musiał wymyślić sztukę. Nie było na to rady.”

(notowałam na żywo)

Fot.: Manuel Ferreras-Tascón, Piotr Ratajczyk, Tomasz Sikora

TRWAŁOŚĆ w WYCHOWANIU

Nieprzemyślany ruch rządu, znoszący obowiązek szkolny 6-latków, zachwiał szkolnictwem. Uderzył rykoszetem w trzyletnie maluszki. Jednak pomysłowość i energia nauczycieli oraz samorządowców pozwoli ocalić płynność systemu edukacji. O tym rozmawialiśmy na uroczystości 10-lecia nadania imienia Jana Pawła II Szkole Podstawowej w Sobieniach-Jeziory.

– W obecnej pierwszej klasie są siedmiolatki i sześciolatki. Ci pierwsi awansują do drugiej klasy, sześciolatki kontynuują edukację w klasie pierwszej. Nowe przepisy spowodowały, że na prośbę rodziców nie otrzymali promocji – wyjaśnia Anna Moczulska, dyrektorka SP w Warszawicach. – Powtórzenie kursu powoduje zator młodszych roczników. Przedszkole jest przepełnione. Rozładujemy spiętrzenie, jeśli otworzymy nową grupę dla trzylatków. Czekamy na decyzję wójta, wkrótce będzie spotkanie.

Jeszcze 10 lat temu 2 / 3 wiejskich dzieci pozbawionych było edukacji przedszkolnej. Ruch Ludowy, odpowiadając na przemiany obyczajowe, w wielu miejscach zmienił świat na lepsze. Jednym z nich jest gmina Sobienie-Jeziory. Niedawno przy podstawówkach otwarto przedszkola. Młode małżeństwa ich potrzebowały, niż demograficzny roczników uczniowskich uwolnił przestrzeń, nauczyciele ocalili miejsca pracy. Decyzją wójta, Stanisława Wirtka, wszyscy byli wygrani. Do nowego trzęsienia ziemi, wywołanego przez obecny rząd.

– Zamęt z promocją z pierwszej do drugiej klasy i u nas odbił się na trzylatkach – mówi Agnieszka Czaplińska, dyrektorka SP w Mariańskim Porzeczu. – Jednak otwieramy drugi oddział przedszkolny na kolejne 24 dzieci. Część przyjmiemy z sąsiedniej gminy Wilga. W podstawówce ratuje nas niż demograficzny. Wielu młodych rodziców wyjechało do Warszawy za pracą.

Starszy wizytator mazowieckiego kuratorium oświaty, Mieczysława Piskorska potwierdza. Zna szkołę, gdzie w wyniku zatrzymania promocji sześciolatków, do klasy drugiej trafiłoby czworo uczniów. Tylko… nie powstanie klasa czteroosobowa. Rodzice muszą je zabrać. Nadto skrócona siatka godzin pachnie zwolnieniami w pokoju nauczycielskim. U Ewy Zapaśnik, kierującej SP im. Batalionów Chłopskich w Siedzowie, właśnie niż ocalił przed chaosem. Natomiast napór przedszkolaków ogromny. Liczy, że wójt, na wzór Mariańskiego Porzecza, zgodzi się na otwarcie dodatkowej grupy przedszkolnej.

Dyslokacja ratuje

Jeszcze inne rozwiązanie znalazła Euzebia Milczarek, dyrektorka SP w Sobieniach-Jeziory. Szczęściem wszystkie sześciolatki awansowały do klasy drugiej. Przyjęła też wszystkie 3-4-latki. Gdzie je pomieściła?

– Do szkoły w Zambrzykowie codziennie będziemy wozić autobusem pięciolatków i dwie grupy sześciolatków. Tam koncentrujemy edukację wczesnoszkolną. Jest plac zabaw, zieleń, cisza i trzy wysokie, przestronne izby przedwojennego budynku – wyjawia tajemnicę Euzebia Milczarek. To jej dzień. Szkoła w Sobieniach świętuje trwałość. Dziesięciolecie patrona. Podobnie jak w józefowskiej podstawówce im. Olafa Palmego, do której uczęszcza moja córka, stały patron oznacza stabilizację. Jednolitość wychowania, spójnię pokoleń. Na szwedzkiego pacyfistę były dwa zamachy: pierwszy odebrał mu życie, drugi omal nie zdmuchnął z postumentu patrona. Ten na szczęście nie doszedł do skutku. Jednak i z patronem sobieńskim nie było łatwo.

Imię patrona

– Kiedy trafił do rady wniosek o nadanie imienia Jana Pawła II miałem poważne wątpliwości. Czy przy naszych przywarach będziemy godni dźwignąć przesłanie takiego patrona? Targały mną wątpliwości – wspomina Jerzy Janasz, przewodniczący Rady Gminy. – Jako członek kadry polski w narciarstwie poznałem w schronisku ówczesnego abp. krakowskiego, Karola Wojtyłę. Czekał przy stole, aż wszyscy skończą posiłek. Dopiero gdy dla wszystkich starczyło, uznawał, że teraz on może zacząć obiad. Jadł to, co zostało. Taki człowiek… patronem małych urwisów? Autor 14-tu encyklik, nie za trudne?

Jednak wybór okazał się trafny. Dzieciaczki nad wyraz grzeczne i starannie przygotowane do uroczystości. Na mszy w kościelnych ławach wysiedziały, ks. kanonik Andrzej Jaczewski był dumny. Potem na placu wypuściły balony z helem. Do każdego przypięły intencję, by powędrowała do nieba. Przemaszerowaliśmy w rytmie miejskiej orkiestry z Mińska Mazowieckiego. Wbijaliśmy gwoździe pamiątkowe w drzewiec szkolnego sztandaru, wreszcie program artystyczny. Ze wzruszeniem przekazałam szkolnej bibliotece album o powstaniu styczniowym. Niech służy, wszak mogiłki tu mają w okolicy. Odsłonięcie pomnika patrona poprzedziło wypuszczenie w przestworza dziesięciu białych gołębi. Na deser dzieciaki buszowały przed remizą, ćwicząc strzelanie z łuku, nawet z piekielnych organków (armatka z czasów Potopu). I to mnie najmocniej ujęło: niezwykła symbolika tego dnia. Coś, co na zawsze zapada w serca: ładunek wzniosłych emocji. A także to co trwałe: pomnik ze spiżu, sztandar. To krzepi, buduje charaktery, a czy małe wisusy biorą przykład z patrona? Na pewno, tylko nie wymagajmy by z miejsca były świętymi.

– Szczotkę połamią, śmiecie wysypią, rozleją wodę to znów mleko. Młodsze zakładają lewy but na prawą nogę, a temu zawiąż sznurowadło – szkolny woźny, pan Janusz, mógłby odmówić długą litanię uczniowskich psikusów. – Jednak nie sposób się na nie gniewać. To jeszcze dzieci, im wiele wolno.

– Pamiętam, gdy pierwszy raz sam wyruszyłem do szkoły, nie odprowadzany przez rodziców. To był dzień dumy i chwały – wspomina absolwent, Piotr Wyszomirski, dziś druh OSP. – A nauczyciele wołali na mnie Gajownik, nazwiskiem panieńskim mojej matki.

– Do mnie zwracali się Arku, po starszym bracie – dodaje dh Michał Cieślak, też z sobieńskiej OSP. – Wracało się ze szkoły i trzy godziny, przez wszystkie drzewa w okolicy. Zimą przez wszystkie górki, wykorzystując plecak jako sanki.

– Teraz moja córka uczęszcza, wcześniej syn. Igor miał problemy z koncentracją i pamięcią, nauczyciele bardzo pomagali. Grzeczny chłopak, tylko nie skupiony – zwierza się Anna Anuszewska z Radwankowa Szlacheckiego. – Do tego dysleksja, dysgrafia… jedna pani Lewandowska od polskiego umiała go rozczytać.

Nie wystarczy troska i opieka rodziców. Potrzebna jest szkoła z prawdziwego zdarzenia, z zaangażowaną kadrą. Potrzebne przesłanie jakie daje uniwersalny, niezmieniany patron: jak Olaf Palme w Józefowie, czy św. Jan Paweł II w Sobieniach. Potrzebne wzorce i praca u podstaw. Codzienna i przez dziesięciolecia. Wszystkich ludzi oddanych takiej pracy niezmiernie szanuję. To cisi bohaterowie dnia codziennego. By był lepszy i słoneczny.